Ο "Λαβύρινθος" των εξετάσεων

Μήπως οι εξετάσεις, επίσημες ή ανεπίσημες, απολυτήριες, κατατακτήριες και εισαγωγικές υπηρετούν αποκλειστικά το Μινώταυρο μέσα στο Λαβύρινθο; Το μόνο σίγουρο πάντως είναι πως όταν ένας θεσμός μετατρέπει το μόχθο των ανθρώπων σε ματαιοπονία, τότε αποτελεί πηγή οδύνης για τους φορείς του μέσα σε ένα πλαίσιο παραλογισμού. Όταν δηλαδή ο θεσμός αυτός απομακρύνεται από το παιδαγωγικό, ανθρώπινο χαρακτήρα του και μετατρέπεται σε ένα παμφάγο άγριο θηρίο, τότε χάνει τη χρησιμότητα του. Όλοι περνώντας από το ρόλο του μαθητή βιώσαμε τα αποτελέσματα του θεσμού, δηλαδή την απώλεια πολύτιμου χρόνου, τον πλήρη αποπροσανατολισμό από τον κύριο σκοπό της εκπαίδευσης, την αναπόφευκτη εξώθηση προς την παραπαιδεία.
Άραγε το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα από την κατώτερη ως την ανώτερη βαθμίδα του υπηρετεί τους σκοπούς της παιδείας; Σήμερα το χάος στην παιδεία είναι ψηλαφητό από την πρώτη ως την έσχατη βαθμίδα. Το αναγνωρίζει ο κάθε εκπαιδευτικός, ο κάθε γονιός, ο κάθε μαθητής και σπουδαστής. Ας σημειωθεί πως η ελληνική λέξη παιδεία περιλαμβάνει την εκπαίδευση, τον πολιτισμό και την αγωγή που καθιστούν τον άνθρωπο σκεπτόμενο, δημιουργικό, κριτικό, μια αυτόνομη προσωπικότητα. Το μόνο σίγουρο είναι πως η εισαγωγή σε ένα ανώτατο εκπαιδευτικό σύστημα δεν συνεπάγεται καλλιέργεια και μόρφωση. Η πνευματική καλλιέργεια δεν είναι μόνο η διανοητική ανάπτυξη με τις στείρες γνώσεις, αλλά είναι η γνώση που μετουσιώνεται σε αξία και οδηγεί στη ψυχική καλλιέργεια, άρα στην ολοκλήρωση της προσωπικότητας. Στην έλλειψη της πνευματικής καλλιέργειας οφείλεται και η αδυναμία του ανθρώπου να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες της ζωής. Αυτό συμβαίνει διότι δεν είναι σε θέση να συγκρίνει, να αξιολογήσει τον εαυτό του και τους άλλους, να διακρίνει το καλό από το κακό, το ωφέλιμο από το επιβλαβές. Αντίθετα άγεται και φέρεται από ταμπού, προκαταλήψεις και δογματισμούς. Έτσι λοιπόν ο γραμματισμένος άνθρωπος δεν είναι οπωσδήποτε και μορφωμένος, όπως και ένας πτυχιούχος ανώτατης σχολής δεν είναι απαραίτητα και μορφωμένος. Η πολλαπλή εξειδίκευση που προωθεί το σημερινό εκπαιδευτικό σύστημα οδηγεί στη μονομέρεια της σκέψης, την μονοδιάστατη οπτική των πραγμάτων, τον περιορισμό της φαντασίας και της πηγαίας έμπνευσης με αποτέλεσμα να στενεύουν οι πνευματικοί ορίζοντες του ατόμου και να οδηγείται στην αλλοτρίωση. Δυστυχώς σήμερα δάσκαλος και παιδί, που στη θέση του δασκάλου είναι και ο καθηγητής πανεπιστημίου και ο γονιός, λειτουργούν υποκριτικά, γεγονός που εμποδίζει την ειλικρινή δράση και μάθηση.
Στο σημείο αυτό χρήσιμο θα ήταν να γίνει μια σύγκριση του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος με το αντίστοιχο ευρωπαϊκό. Παγκόσμιοι πρωταθλητές αναδεικνύονται οι σκανδιναβικές χώρες με το εκπαιδευτικό σύστημα της Φιλανδίας να θεωρείται πρώτο στον κόσμο. Το μυστικό δε επιτυχίας της Φινλανδίας είναι η ικανότητα των δασκάλων και ο τεράστιος σεβασμός που τους δείχνουν οι μαθητές και η κοινωνία. Σύμφωνα με τον καθηγητή κ. Γ. Μπαμπινιώτη υπάρχουν πολλές διαφορές μεταξύ του φιλανδικού και του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος. Συγκεκριμένα η διάρκεια της υποχρεωτικής εκπαίδευσης στη Φιλανδία (Δημοτικό και Γυμνάσιο) είναι εννέα χρόνια ενώ στην Ελλάδα είναι έξι (στα χαρτιά). Οι δαπάνες στη σκανδιναβική χώρα για την εκπαίδευση είναι 5,2% του ΑΕΠ έναντι 3,2% στην Ελλάδα. Επίσης τα σχολεία λειτουργούν στη Φινλανδία με την ευθύνη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης υπό την εποπτεία του υπουργείου Παιδείας ενώ στην Ελλάδα, υπάρχει πλήρης συγκεντρωτισμός. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση στη χώρα μας έχει κυρίως την ευθύνη της συντήρησης των κτιρίων, της εξεύρεσης χώρων, δηλαδή την αγγαρεία που και αυτή, στην καλύτερη περίπτωση, τη φέρει εις πέρας με το “κέφι” νεοσσού φαντάρου.
Ακόμη στη Φιλανδία ελέγχεται συστημικά η απόδοση των μαθητών και εξασφαλίζονται πραγματικά ίσες ευκαιρίες με άμεση και αποτελεσματική αντιμετώπιση των μαθησιακών δυσκολιών των μαθητών. Στη Ελλάδα από την άλλη η παρακολούθηση είναι ελλιπής και η ενισχυτική διδασκαλία μέχρι στιγμής αναποτελεσματική. Στη Φιλανδία υπάρχει συνεχής επιμόρφωση και δυνατότητες μετεκπαίδευσης ενώ στην Ελλάδα υπάρχει μεγάλο πρόβλημα στην επιμόρφωση και περιορισμένες δυνατότητες μεταπτυχιακών σπουδών. Σοβαρή είναι και η έλλειψη των σχολικών βιβλιοθηκών, αντίθετα στη Φιλανδία είναι εντεταγμένη η χρήση των σχολικών βιβλιοθηκών (κάθε σχολείο έχει πρόσβαση σε παρακείμενη, καλά εξοπλισμένη σχολική βιβλιοθήκη, σε συνδυασμό με δυνατότητες αξιοποίησης της σύγχρονης εκπαιδευτικής τεχνολογίας). Τέλος οι εισαγωγικές εξετάσεις στα ΑΕΙ είναι εκτός σχολείου σε συνεργασία με υα πανεπιστήμια στη Φιλανδία, ενώ στην Ελλάδα είναι εντός του σχολείου και ερήμην των πανεπιστημίων.
Γενικότερα οι αρχές που διαπερνούν τη φινλανδική εκπαιδευτική αντίληψη διαφέρουν ριζικά. Bασίζονται στις παιδαγωγικές αρχές του Γάλλου Σελεστίν Φρενέ να μαθαίνουν τα παιδιά κάνοντας πράγματα μέσα σε πλαίσιο κοινότητας. Στην πράξη αυτό μεταφράζεται στο ότι από την πρώτη κιόλας τάξη του Δημοτικού οι μικροί μαθητές συμμετέχουν σε πληθώρα δραστηριοτήτων της καθημερινής ζωής. Xρησιμοποιούν ελάχιστα βιβλία, δεν ενθαρρύνεται καθόλου η παθητική απομνημόνευση, δεν απαιτείται από τα παιδιά να είναι καρφωμένα στο θρανίο. Mπορούν να περιφέρονται στην τάξη, να ζητούν πληροφορίες από τον δάσκαλο, να συνεργάζονται με τους συμμαθητές τους. Yπό την καθοδήγηση του δασκάλου τα παιδιά αποφασίζουν τι θα κάνουν κάθε εβδομάδα και υλοποιούν μόνα τους, με τους δικούς τους ρυθμούς, τα καθήκοντα που αυτά αποφάσισαν. Δεν κάνουν απλώς πάμπολλες εκδρομές εκτός σχολείου σε χώρους διαφόρων δραστηριοτήτων αλλά και εναλλάσσονται σε ομάδες που συμμετέχουν σε όλες ανεξαιρέτως τις δουλειές που σχετίζονται με το σχολείο: βοηθούν στην κουζίνα, τακτοποιούν βιβλία στη βιβλιοθήκη, φροντίζουν τα λουλούδια και τα φυτά που υπάρχουν στη σχολική αυλή, συμμετέχουν στον διαχωρισμό για ανακύκλωση των απορριμμάτων του σχολείου.
Tα φινλανδικά σχολεία είναι επίσης ανοιχτά στην τοπική κοινωνία. Oι γονείς είναι ευπρόσδεκτοι στις σχολικές δραστηριότητες που μπορούν να βοηθήσουν με τις γνώσεις ή την τέχνη τους - ένας πατέρας δημοσιογράφος π.χ. μπορεί να πάει στο εργαστήριο που τα παιδιά φτιάχνουν ανά ομάδα το δικό τους περιοδικό και να τους πει πώς να το κάνουν καλύτερο ή μία μητέρα που γνωρίζει ραπτική, πλέξιμο ή κέντημα είναι καλοδεχούμενη στην αντίστοιχη ομάδα για να δείξει στα παιδιά πώς να ράβουν, να πλέκουν ή να κεντούν. Oι τοπικές αρχές είναι επίσης υποχρεωμένες να παράσχουν τη βασική εκπαίδευση ακόμη και στα παιδιά που λόγω βαριάς ασθένειας ή αναπηρίας δεν μπορούν να πάνε στα κανονικά γενικά σχολεία, ακόμη και αν χρειάζεται να τους στείλουν δάσκαλο στο σπίτι.
H τριτοβάθμια εκπαίδευση χωρίζεται σε Πανεπιστήμια και Πολυτεχνεία. Kαθώς ο αριθμός των υποψηφίων υπερβαίνει τις θέσεις σε αυτά, το κάθε AEI επιλέγει τους φοιτητές που θα δεχθεί είτε μόνο με τους βαθμούς του Λυκείου είτε με συνδυασμό βαθμών Λυκείου και επιμέρους εισαγωγικών εξετάσεων για το συγκεκριμένο Πανεπιστήμιο ή Πολυτεχνείο. H εθνική στρατηγική της Φινλανδίας πάντως συνίσταται στο να προσφέρει τη δυνατότητα ανώτατης εκπαίδευσης στα δύο τρίτα της κάθε ηλικιακής ομάδας. Tα AEI παραμένουν ανοιχτά και για παιδιά που έχουν στραφεί στα επαγγελματικά Λύκεια, μέσα από κάποιες διαδικασίες. Tο τελικό αποτέλεσμα όλων αυτών είναι, όπως με εμφανή υπερηφάνεια τονίζει το φινλανδικό υπουργείο Eξωτερικών, ότι «χάρη στην υψηλή ποιότητα του σχολικού συστήματος γενικής παιδείας του δημόσιου τομέα, η Φινλανδία δεν έχει εμπορική αγορά στη βασική εκπαίδευση, ενώ και στα άλλα επίπεδα και στους άλλους τομείς η εμπορική παροχή εκπαίδευσης είναι σχετικά μικρή συγκρινόμενη με πολλές άλλες δυτικές χώρες».

Η δοκιμασία του ανθρώπινου πολιτισμού

Στην Κοπεγχάγη η Σύνοδος για το κλίμα

Ξεκίνησε την Δευτέρα η διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το κλίμα που έχει ως πρωταρχικό στόχο την αντιμετώπιση της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Βασικός σκοπός της Συνόδου, που θα διαρκέσει από τις 7 έως τις 18 Δεκεμβρίου είναι η επίτευξη μιας ουσιαστικής συμφωνίας που θα διαδεχθεί το Πρωτόκολλο του Κιότο για την καταπολέμηση του φαινομένου του θερμοκηπίου. Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό πολλά θα εξαρτηθούν από τη στάση που θα τηρήσουν οι χώρες που αποτελούν ως επί το πλείστον τους κυριότερους ρυπαντές στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και κυρίως η Κίνα και οι ΗΠΑ.

Ειδικότερα πριν από λίγες ημέρες ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπάρακ Ομπάμα δεσμεύτηκε δημόσια για μείωση των ρύπων κατά 17%. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Αμερικανική Υπηρεσία Προστασίας Περιβάλλοντος, αποφάσισε πως οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου αποτελούν απειλή για τη δημόσια υγεία. Αναλυτές τονίζουν ότι η κίνηση αυτή των ΗΠΑ αποτελεί ένα ισχυρό μήνυμα προς όλους του ηγέτες που συμμετέχουν στη σύνοδο της Κοπεγχάγης, ότι η κυβέρνηση Ομπάμα έχει τη θέληση και την ικανότητα να περάσει νομοσχέδιο για τον περιορισμό της εκπομπής ρύπων. Αλλά και ο πρωθυπουργός της Κίνας Ούεν Ζιαμπάο προανήγγειλε τη πρόταση που θα παρουσιάσει στην Κοπεγχάγη για μείωση των ρύπων κατά 40% με 45% ανά μονάδα ΑΕΠ έως το 2020. Ωστόσο οι αναπτυσσόμενες χώρες από τη μεριά τους αρνούνται να επωμιστούν το βάρος και επιζητούν αντισταθμιστικά οφέλη για την εγγύηση της σταθερής τους ανάπτυξης.

Αξίζει να σημειωθεί πως η Σύνοδος άρχισε με παιδιά από όλο τον κόσμο να απευθύνουν έκκληση μέσω ενός βίντεο ώστε να καταφέρουν να μεγαλώσουν σε έναν πλανήτη απαλλαγμένο από τις καταστροφικές κλιματικές αλλαγές. «Ο στόχος της Κοπεγχάγης», όπως το έθεσε η Γερμανίδα καγκελάριος, Άγκελα Μέρκελ, είναι «μια παγκόσμια δέσμευση για τον περιορισμό της αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη στους 2 βαθμούς Κελσίου έως το 2050». Παρούσα στη Σύνοδο είναι και η Ελλάδα. Τη χώρα θα εκπροσωπήσει ο πρωθυπουργός, η υπουργός Περιβάλλοντος, ο υφυπουργός Εξωτερικών και ο υφυπουργός για θέματα ενέργειας, ενώ θα υπάρξει και κοινοβουλευτική εκπροσώπηση με έξι βουλευτές όλων των κομμάτων.

Η αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών προβλημάτων είναι ένα συλλογικό έργο, που επιβάλλεται να γίνει σε τοπική, εθνική και διεθνή κλίμακα. Ωστόσο ο χάρτης του πλανήτη αποκαλύπτει μια τεράστια ποικιλία κρατών και εθνοτήτων και ένα μεγάλο φάσμα πολιτικών συστημάτων, βιοτικού επιπέδου και βαθμού παιδείας. Επομένως η περιβαλλοντική κρίση είναι πρωτίστως βαθιά κρίση του σύγχρονου πολιτισμού και των αξιών του.

Εβδομάδες γεμάτες συναισθήματα...

Θλίψη, οργή, απελπισία είναι μερικά μόνο συναισθήματα που προκλήθηκαν από τα γεγονότα των τελευταίων ημερών. Συγκεκριμένα θλίψη και οργή για τη δολοφονία του 15χρόνου Αλέξη καθώς και απόγνωση βλέποντας τους συνεχείς βανδαλισμούς σε κάθε γωνιά της Ελλάδας. Ο φόνος του νεαρού αγοριού από ειδικό φρουρό της ΕΛ.ΑΣ εκείνο το βράδυ του Σαββάτου στα Εξάρχεια, που επιχειρήθηκε να παρουσιαστεί ως μεμονωμένο περιστατικό, ξεσήκωσε κυριολεκτικά θύελλα αντιδράσεων. Παρέμβαση για το τραγικό συμβάν έκανε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κάρολος Παπούλιας τονίζοντας πως ο θάνατος του νεαρού αγοριού υπήρξε τραύμα στη λειτουργία του κράτους-δικαίου.

Μέσα σε ένα δημοκρατικό πολίτευμα η βία από όπου κι αν προέρχεται είναι καταδικαστέα, πόσο μάλλον όταν χρησιμοποιείται από όργανο της αστυνομίας που υποτίθεται πως στοχεύει στην εξασφάλιση της κοινωνικής ειρήνης. Το τραγικό γεγονός της δολοφονίας ενός παιδιού στάθηκε αφορμή μιας τεράστιας έκρηξης κυρίως της νεολαίας. Οι ειρηνικές κινητοποιήσεις, τα συλλαλητήρια, οι διαδηλώσεις διαμαρτυρίας για την εγκληματική πράξη αποτελούν ένδειξη πως η κοινωνία μας δεν έχει διαβρωθεί πλήρως. Φανερώνoυν πως έστω και μετά από τόσο δραματικά περιστατικά, η κοινωνία είναι σε θέση να αντιδράσει. Είναι μια ελπίδα πως ο κόσμος μπορεί να δείξει και μάλιστα μαζικά την αντίθεση του.

Ωστόσο παράλληλα με την έμφυτη ανάγκη του ανθρώπου να αντιταχθεί σε μια τέτοιου είδους αστυνομική συμπεριφορά, έρχονται οι καταστροφές, οι εμπρησμοί, οι λεηλασίες ξένης περιουσίας κάτω από το πέπλο της διαμαρτυρίας. Τα βίαια επεισόδια επεκτάθηκαν σε ολόκληρη τη χώρα και γρήγορα τέθηκαν εκτός ελέγχου. Ειδικά το κέντρο της Αθήνας μετατράπηκε σε πεδίο μάχης. Όλες αυτές τις ημέρες επί καθημερινής βάσεως μαθητές, φοιτητές, αντιεξουσιαστές, αναρχικοί, κουκουλοφόροι, μετανάστες θεωρήθηκαν κοινό πρόσωπο, τοποθετήθηκαν στο ίδιο τσουβάλι. Η ψυχραιμία πρέπει να πρυτανεύσει σε όλους μας για να μην οδηγούμαστε σε προκλήσεις.

Τελικά η έλλειψη ελπίδας είναι αυτή που εξοργίζει τους νέους σήμερα. Πιο συγκεκριμένα όλα αυτά που επακολούθησαν του φόνου του 15χρόνου φυσικά και σχετίζονται με βαθύτερα αίτια που αφορούν την κοινωνική, οικονομική και πολιτική κρίση. Πρόκειται για μια γενικότερη κρίση αξιών που αυξάνει την αγωνία και το θυμό των νέων. Η κατάρρευση των ιδανικών και των προτύπων, η αδικία, η ανισότητα σε κοινωνικοοικονομικό επίπεδο και η ανεργία συμβάλλουν στον ξεσηκωμό. Επίσης η προσπάθεια για επίτευξη μικροπολιτικών φιλοδοξιών και συμφερόντων, η διαφθορά και η ατιμωρησία, απαξιώνουν το πολιτικό σύστημα στα μάτια των νέων.

Σύγχρονες όψεις απανθρωποίησης: Αίμα για τις εκπτώσεις στις Η.Π.Α

Ζούμε στον κόσμο της αφθονίας και της υπερκατανάλωσης, όμως η πληθώρα των αντικειμένων που αγοράζουμε εκ των οποίων τελικά πολλά είναι άχρηστα, μας χαρίζουν μια ουσιαστικότερη ζωή; Άραγε έχουμε αντιληφθεί πως οι ανάγκες και οι επιθυμίες μας δεν καθοδηγούνται από τις προσωπικές μας επιλογές αλλά από τις τάσεις του σύγχρονου lifestyle;

Στις Η.Π.Α τρεις άνθρωποι σκοτώθηκαν κατά την διάρκεια της "Μαύρης Παρασκευής", ενός εθίμου μετά την γιορτή των Ευχαριστιών. Τότε οι έμποροι των καταστημάτων εν όψει Χριστουγέννων και προκειμένου να τονώνουν την αγοραστική κίνηση, προσφεύγουν σε ασυνήθιστα μεγάλες υπερπροσφορές. Συγκεκριμένα στη Νότια Καλιφόρνια, σε αλυσίδα παιχνιδιών στην πόλη Παλμ Ντέζερτ, δυο πελάτισσες ενεπλάκησαν σε καβγά που οδήγησε στην ανταλλαγή πυροβολισμών. Οι δυο γυναίκες σύμφωνα με αυτόπτες μάρτυρες συνοδεύονταν και ο ένας εκ των δυο ανδρών ήταν αυτός που χρησιμοποίησε όπλο που φέρεται να είχε στην κατοχή του. Ακόμη στο Λονγκ Άιλαντ υπάλληλος αλυσίδας καταστήματος ποδοπατήθηκε χάνοντας τη ζωή του, όταν εκατοντάδες αλλόφρονες πελάτες όρμησαν στο κατάστημα. Παράλληλα αρκετοί μεταφέρθηκαν σε νοσοκομεία ελαφρά τραυματισμένοι.

Μέσα στα πλαίσια της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, οι εκπτώσεις γίνονται για τον "αχόρταγο" καταναλωτή χρυσή ευκαιρία να αρπάξει όσο το δυνατόν περισσότερα υλικά αγαθά. Στην προσπάθεια του να ικανοποιήσει τις ανάγκες και τις επιθυμίες του μέσα από τα προϊόντα και μάλιστα σε χαμηλές τιμές, δεν διστάζει να υποτιμήσει ακόμη και την ίδια την ανθρώπινη ύπαρξη. Το θέαμα εκατοντάδων ανθρώπων να περιμένουν έξω από καταστήματα και να ορμούν σωρηδόν όταν ανοίγει η είσοδος αδιαφορώντας για τον διπλανό τους φανερώνει την ανάπτυξη ενός έντονα εγωκεντρικού τρόπου δράσης.

Η επικίνδυνη συμπεριφορά του σύγχρονου αλλοτριωμένου καταναλωτή δεν μπορεί παρά να σχετίζεται με τη σιωπή και την έλλειψη επικοινωνίας που απλώνεται ανάμεσα μας. Ο άνθρωπος διακατέχεται από το αίσθημα του ανικανοποίητου, θέλει όλο και περισσότερα για να μπορέσει να νοιώσει κάπως ευτυχισμένος. Ωστόσο για να μπορέσει να δώσει νόημα στη ζωή του και να βρει το λόγο της ύπαρξης του, πρέπει πρώτα να ψάξει μέσα του και μετά γύρω του.

Περί Δημοσιογραφικής Αλήθειας

Κατ΄αρχάς ποια είναι η υποχρέωση του δημοσιογράφου απέναντι στην αλήθεια; Άραγε μπορεί να υπάρξει ακρίβεια στη δημοσιογραφία; Η δημοσιογραφική αλήθεια οικοδομείται από πολλά θεμέλια-στοιχεία, αν ένα από αυτά αποδειχθεί ελαττωματικό τότε μπορεί να ανατραπεί ολόκληρο το οικοδόμημα. Όλοι αναγνωρίζουν πως η σπουδαιότητα της δημοσιογραφικής αλήθειας βασίζεται στη σωστή καταγραφή των γεγονότων, είναι όμως πάντοτε εφικτή;

Η ταινία ¨Ήρωας κατά λάθος¨αποτελεί σάτιρα απέναντι στα Μ.Μ.Ε μαρτυρώντας ορισμένες δημοσιογραφικές πρακτικές που ενστερνίζονται ότι ο σκοπός αγιάζει τα μέσα. Η δυναμική δημοσιογράφος Τζίνα Ντέιβις προχωρά σε μελοδραματικές τηλεοπτικές μεταδόσεις για να ανεβάσει τα νούμερα τηλεθέασης και να προκαλέσει ντόρο στον κόσμο. Μέσα σε έναν ιδιαίτερα ανταγωνιστικό κλάδο και κάτω από την πίεση της πρωτιάς, οτιδήποτε σχετίζεται με σκάνδαλο και έγκλημα γίνεται πρώτο θέμα αναφοράς. Η έκθεση των προσωπικών στιγμών σε κοινό θέαμα ή αλλιώς η κλειδαρότρυπα πραγματοποιείται μέσα από το διαπεραστικό ζουμ της κάμερας. Έτσι λοιπόν οι άνθρωποι των μέσων κυνηγώντας τον φθηνό εντυπωσιασμό, παραμερίζουν την πρωταρχική υποχρέωση της δημοσιογραφίας απέναντι στην αλήθεια. Σε θεωρητικό επίπεδο στις σχολές δημοσιογραφίας προβάλλεται ως απαραίτητο στοιχείο του κλάδου η αλήθεια, που αποκαλύπτεται μέσα από την αμερόληπτη και συστηματική έρευνα και την διασταύρωση των πληροφοριών.

Αν θέλει ο δημοσιογράφος να είναι μάχιμος στο επάγγελμα οφείλει να βρίσκεται σε εγρήγορση για την αναζήτηση της είδησης. Ωστόσο η ίδια η φύση της δουλείας μπορεί να του δημιουργήσει και μια ψευδαίσθηση δύναμης και εξουσίας και να τον παρασύρει σε έναν ψυχρό δημοσιογραφικό τρόπο παρουσίασης των πληροφοριών. Ο δημοσιογράφος πρέπει να είναι ρεαλιστής χωρίς βέβαια να στερείται ανθρώπινης ηθικής. Βέβαια σε μεγάλο βαθμό ακολουθεί την γραμμή των μέσων ενημέρωσης στο οποίο εργάζεται.


Ωστόσο αν ακόμη δεν έχει συμβιβαστεί και διαθέτει την ευθύνη της συνείδησης του, είναι σε θέση να διαφωνήσει με εκδότες, ιδιοκτήτες και λοιπά στελέχη. Σαφέστατα τα στελέχη που βρίσκονται στην κορυφή της διοικητικής πυραμίδας των περισσότερων εφημερίδων και των τηλεοπτικών σταθμών, παίρνουν την τελική απόφαση για τον τρόπο μετάδοσης της είδησης, σε αναλογία των συμφερόντων τους. Μολαταύτα και ο πιο μικρός ρεπόρτερ πρέπει να λογοδοτεί πρώτα από όλα στον ίδιο του τον εαυτό θέτοντας τους προσωπικούς κανόνες δράσης.

Η συγκεκριμένη ταινία του Στίβεν Φρίαρς παράλληλα με την υποκρισία των Μ.Μ.Ε αναδεικνύει και τη διάθεση της κοινωνίας να δημιουργεί ήρωες και είδωλα. Αυτή η συμπεριφορά σχετίζεται άμεσα με την ανάγκη για θέαμα. Στα πλαίσια λοιπόν της μαζικοποίησης θέλει να θεοποιεί, να δοξάζει πρόσωπα, να προσδίδει τίτλους και να βάζει ταμπέλες. Τα Μ.Μ.Ε με την καθολικότητα τους συμβάλλουν σημαντικά τόσο στην ηρωοποίηση των ατόμων όσο και στην πλήρη απαξία τους.

Με το πέρασμα των χρόνων τα μέσα ενημέρωσης φαίνεται πως υιοθετούν πολλά θεατρικά στοιχεία με δραματικές εξάρσεις και στιγμές κορύφωσης. Παρουσιάζουν πολλά θέματα ως υπερπαραγωγές του Χόλυγουντ στο βωμό της τηλεθέασης πάντοτε. Γι΄αυτό το λόγο το τηλεοπτικό κοινό πρέπει να ξεκαθαρίσει πως ο δημοσιογράφος δεν αποτελεί την αυθεντία του μαντείου των Δελφών, φωτίζει απλά μια πλευρά της αλήθειας την υπόλοιπη καλείται να την ανακαλύψει μόνο του.

Η εγκληματικότητα καλά κρατεί

Στο ερώτημα γιατί υπάρχει εγκληματικότητα η απάντηση που δύναται να υπάρξει δεν είναι εύκολη. Είναι ένα σύνθετο κοινωνικό πρόβλημα που καλπάζει στην εποχή μας και μετατρέπεται σε καθημερινό φαινόμενο.

Εγκληματικότητα λογίζεται η αντικοινωνική συμπεριφορά του ατόμου η οποία στρέφεται εναντίον του κοινού συμφέροντος. Ορίζεται ως μια ανάρμοστη στάση που αποτελεί παρέκκλιση από τις καθιερωμένες αρχές και σχετίζεται έντονα με τη βία και την επιθετικότητα. Κάποιοι εικάζουν ότι η έμφυτη εγκληματική συμπεριφορά ενυπάρχει στον άνθρωπο ως ένστικτο, που πολλές φορές μπορεί να γίνει ακατανίκητο. Ακόμη και αν υπάρχει λοιπόν η πιθανότητα του γονιδίου της εγκληματικής πράξης, η τελική εμφάνιση της εξαρτάται σε σημαντικό ποσοστό από τις πολύπλοκες δομές της σύγχρονης κοινωνίας. Μέσα στην γενικότερη σήψη και κρίση, την καταρράκωση των αξιών και την κυριαρχία της αδικίας η εγκληματικότητα βρίσκει έδαφος να ¨ανθίσει¨. Η διόγκωση σύγχρονων προβλημάτων όπως είναι η φτώχεια, η ανέχεια και η περιθωριοποίηση δίνουν τον πρωταγωνιστικό ρόλο στο έγκλημα ως αναπόφευκτο τρόπο δράσης και ζωής.

Το έγκλημα πλέον έχει γίνει καθημερινότητα σε πολλές γειτονίες της Αθήνας και της επαρχίας λαμβάνοντας τη μορφή ανθρωποκτονιών, κλοπών, διαρρήξεων και σωματικών βλαβών. Η ανασφάλεια αποτελεί κυρίαρχο συναίσθημα πολλών πολιτών οι οποίοι νιώθουν απροστάτευτοι ακόμη και μέσα στα σπίτια τους. Κάπου εδώ έρχεται και ο ρόλος της αστυνομίας σε όλη αυτή την υπόθεση, που θα έπρεπε σε αρκετά σημεία να αναπροσδιορίσει το δύσκολο έργο της. Είναι αυτονόητο πως σκοπός της είναι η διαλεύκανση των εγκλημάτων και σε ευρύτερο πλαίσιο η εξασφάλιση ενός ασφαλούς χώρου δράσης των πολιτών. Η υιοθέτηση όμως ¨εκδοχών της ζαρντινιέρας¨μειώνουν το κύρος του αστυνομικού σώματος και αυξάνουν την ήδη υπάρχουσα ανασφάλεια των πολιτών.

Όσο και αν είναι δύσκολο να το δεχθεί ο ανθρώπινος νους, η ανθρώπινη βία που οδηγεί στο έγκλημα, ξεκινά συνήθως από ανασφάλεια και από αισθήματα μειονεξίας. Γίνεται ένας τρόπος επιβεβαίωσης του υποτιμημένου εγώ απέναντι στους άλλους. Γι΄αυτό και σήμερα λόγω των μεγάλων κοινωνικών ανισοτήτων, η εγκληματικότητα και η εν γένει αδιαφορία απέναντι στο νόμο βρίσκονται σε έξαρση. Ωστόσο σύμφωνα και με τον Μοντεσκιέ ¨δεν είναι κάτι δίκαιο επειδή είναι νόμος, αλλά πρέπει να είναι νόμος επειδή είναι δίκαιο¨.

Το πώς είναι λοιπόν εφικτό να μειωθούν οι δείκτες της εγκληματικότητας όταν η ίδια η κοινωνία με τις δομές της ¨γεννά¨ κατά κόρον τους εγκληματίες, είναι ένα θέμα.

Στην ελευθερία του λόγου... λέμε ναι

Η ελευθερία του λόγου, ως πολύτιμο αγαθό που συντελεί στην προαγωγή του πνευματικού βίου του ανθρώπου, αποκτά έννοια ύψιστης ηθικής αξίας και αποτελεί βασική προϋπόθεση για να υπάρξει ένας γόνιμος και εποικοδομητικός διάλογος. Αν και είναι κατοχυρωμένη συνταγματικά από την Οικουμενική Διακήρυξη Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως μια προσφορά, ένα δώρο από τη φύση, αλλά ως διαρκής αγώνας κατάκτησης της. Για να ριζώσει και να ευδοκιμήσει χρειάζεται συνεχής επαγρύπνηση και αδιάκοπη άσκηση δημοκρατικού ήθους.

Χωρίς την ελευθερία του λόγου δεν θα υπήρχε η διαλεκτική δηλαδή η μεθοδολογική διαλογική συζήτηση η οποία εμπεριέχει το λόγο και τον αντίλογο. Στην πραγματικότητα η διαλεκτική δεν οδηγεί στην άρνηση, αλλά στον καθορισμό ¨ετέρων¨ θέσεων. Σύμφωνα με αυτή την αντίληψη διαφυλάσσονται οι αντιθέσεις, που είναι απαραίτητες στην ανθρώπινη σκέψη. Με την ελευθερία του λόγου η σκέψη παύει να αποτελεί ένα αποτελειωμένο ¨γεγονός¨ αλλά ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο ¨γίγνεσθαι.¨ Επιπροσθέτως αποκαλύπτεται η πολλαπλότητα της αλήθειας, αφού φωτίζονται πολλές άγνωστες πλευρές της.

Αυτή η αβίαστη έκφραση των απόψεων του ατόμου, η οποία βέβαια δεν παρεμποδίζει το αντίστοιχο δικαίωμα των άλλων, είναι μια μορφή απελευθέρωσης και απολύτρωσης. Σε μια γενικότερη θεώρηση των πραγμάτων η ελευθερία όλων των μορφών, είναι μετά τη ζωή, το σημαντικότερο αγαθό. Η ουσιαστική ελευθερία συνίσταται ακριβώς στην ελευθερία του λόγου και είναι απόσταγμα της πολιτιστικής εξέλιξης του ατόμου. Πάνω στο αυτεξούσιο και στην ελευθερία του λόγου στηρίζεται η ευθύνη των πράξεων του.

Στην πραγματικότητα απόλυτη ελευθερία λόγου δεν υπάρχει, γι΄αυτό και βασικό γνώρισμα της είναι η σχετικότητα. Η ελευθερία του ενός σταματά στο σημείο εκείνο που ξεκινά η ελευθερία του άλλου. Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν κατανοήσει πόσο σημαντική ήταν η αδέσμευτη προβολή της προσωπικότητας και η ελεύθερη ανάπτυξη των δημιουργικών της δυνάμεων. Έπρεπε όμως, κάθε πολίτης να σέβεται τους νόμους και τα δικαιώματα των άλλων πολιτών. Απαραίτητη προϋπόθεση για την ελευθερία του λόγου είναι το θάρρος της γνώμης. Ωστόσο το θάρρος για να αποτελέσει δημιουργική δύναμη οφείλει να διέπεται από έλλογη σκέψη ώστε να μην καταντά θράσος, ασέβεια και κυνισμός. Μέσα στα δημοκρατικά πλαίσια η ελεύθερη κριτική αποτελεί ύψιστο χρέος αρκεί να μη μεταβάλλεται σε συκοφαντική δυσφήμηση ή εξύβριση, οπότε συνιστά αδίκημα και τιμωρείται από τον ποινικό νόμο.

Όλοι γνωρίζουμε πως δεν ζούμε σε έναν κόσμο αγγελικά πλασμένο, γι΄αυτό και η ελευθερία του λόγου μπορεί να γίνει εντέχνως ασπίδα για την κάλυψη περίεργων και ζημιογόνων σχεδίων. Ωστόσο μόνο μέσα από τον διαλεκτικό τρόπο σκέψης μπορεί ο άνθρωπος να θωρακιστεί απέναντι στα ακραία στοιχεία. Με την κριτική ικανότητα είναι σε θέση να αποφύγει τον δογματισμό και να γαλουχηθεί με ανεκτικότητα, αλληλεγγύη και σεβασμό στις ιδιαιτερότητες του άλλου.

Ειδικότερα στο επάγγελμα του δημοσιογράφου η ελευθερία του λόγου είναι άκρως αναγκαία για την τέλεση των δημοσιογραφικών καθηκόντων του. Το φίμωτρο και η λογοκρισία παρεμποδίζουν το έργο του και θέτουν περιορισμούς στην προσπάθεια του να ενημερώσει όσο το δυνατόν πιο έγκριτα το κοινό. Αλλά και ο ίδιος από τη μεριά του οφείλει να διευκρινίζει με σαφήνεια τι είναι είδηση, τι είναι άποψη, γνώμη ή σχόλιο.

Τελικά φαίνεται πως η ελευθεριά του λόγου είναι ένα αγαθό που μπορεί να χρησιμοποιηθεί τόσο δημιουργικά όσο και καταστροφικά. Τα blogs είναι χαρακτηριστικό δείγμα ελευθερίας του λόγου, αφού ο καθένας μπορεί να εκφράσει τις απόψεις, τις σκέψεις και τις ιδέες του γύρω από μια ποικιλία θέματα. Είναι βέβαιο κατά μαθηματική ακρίβεια πως δεν θα συμφωνείς με όλα και αυτό είναι εξάλλου το απολύτως υγιές.Όμως η μοναδική ικανότητα να έρθεις σε επαφή και να συνομιλήσεις έστω και μέσω του υπολογιστή με άλλα άτομα που μπορεί ακόμη να είναι εκ διαμέτρου αντίθετα από εσένα, σε εμπλουτίζει ως άτομο.